مقدمه‌ای بر پاسخگویی سازمان‌های دولتی (مبانی نظری، مدل‌ها، چالش‌ها)

پاسخ‌گویی اساس حاکمیت و مدیریت دولتی است، زیرا متضمن این اصل است که سازمان‌هایی که قدرت عمومی را در اختیار دارند و آن را اعمال می‌کنند، در مقابل مردم پاسخ‌گو هستند. در غیر این صورت، دولت و بوروکراسی ممکن است به قدرت مطلقه و مسلط به همة امور تبدیل شود و زمینة فساد را فراهم کند. هرچند چگونگی پاسخ‌گویی سازمان‌های دولتی در نظام‌های سیاسی مختلف متفاوت است، ولی به طور معمول حاوی فرآیندهایی است که به وسیلة آنها، شهروندان مقامات دولتی را در مقابل عملکرد و رفتار خود به صورت مستقیم به وسیلة انتخابات پاسخ‌گو می‌کند. به این ترتیب می‌توان اهداف اصلی پاسخ‌گویی را در سه دستة کلی زیر بررسی کرد: جلوگیری از سوء استفاده یا استفادة نادرست از قدرت دولتی؛ حصول اطمینان از انجام خدمت در مقابل استفاده از منابع عمومی با توجه و رعایت قوانین و ارزش‌های خدمات عمومی؛ و بهبود و بهسازی مداوم حاکمیت و مدیریت سازمان‌های دولتی. در نوشتار حاضر سعی شده است، ضمن توجه به مبانی نظری پاسخ‌گویی، نقش آن در ارزش‌های مطرح در مدیریت دولتی امروز مورد بحث قرار گیرد؛ مدل‌های مختلف پاسخ‌گویی توضیح داده شود و سازوکارها و چالش‌های آن نیز مورد توجه قرار گیرد. همچنین ضمن بررسی پیشینة پاسخ‌گویی در ایران، گزارش یک تحقیق آورده شده که پاسخ‌گویی عملی سازمان‌های خدمات دولتی یک استان را بررسی کرده است.