صد سیاوچمانه: سروده‌های کردی

«سیا و چمانه» از جمله ترانه‌های باستانی کردی هستند که با گویش هورامی بر اساس شیوۀ هجایی سروده شده‌اند. سیا و چمانه ترکیبی از دو واژۀ «سیا» و به معنی سیاه و «چمان» به معنی چشم‌ها است؛ این نوع شعر به ترانه‌هایی گفته می‌شود که در وصف چشمان سیاه سروده شده‌اند. برخی از پژوهشگران بر این باورند که چمان همان «جامان» بوده که معنی لباس و جامه را می‌دهد، بنابراین سیاه و چمانه را سیاه‌جامان معنی کرده و آن را ترانه‌ای می‌دانند که خوانندگان آن سیاه‌پوشند؛ و نیز ترانه‌هایی را که موبدان زرتشتی در مراسم آیینی می‌خوانند سیاه و چمانه دانسته‌اند. سرچشمه سیاه و چمانه به سرودهای گاسه‌ها و سیتای اوستا بازمی‌گردد که سرور جشن و شادی و در ستایش طبیعت بودند. سوز و شادی، راز و نیاز و مناجات اهورامزدا دربرگیرندۀ این سرود اوستایی است. سیاه و چمانه از معدود ترانه‌های عامیانه کردی است که هنوز مورد توجه مردم هورامان است؛ مردم به آن عشق می‌ورزند و با طلوع و غروب خورشید بر بلندای کوهستان زمزمه‌اش می‌کنند. مجموعۀ حاضر حاوی 100 سیا و چمانه به همراه برگردان فارسی آنها است.