در پیرامون نهج‌البلاغه

در سال 359 ه پسری در بغداد از خاندان علوی متولد می‌شود که نام او را "محمد" می‌گذارند. او مشهور به "سید رضی" و ملقب به "ذوالحسبین" است. سید رضی فردی بسیار باهوش و دارای نبوغ سرشاری بوده است، به همین دلیل از همان اوان کودکی نزد "شیخ مفید" به تحصیل علوم دینی و سپس به یادگیری سایر علوم زمان نزد اساتید بزرگی چون: قاضی عبدالحیار معتزلی، محمد بن عمران مرزبانی می‌پردازد. او قبل از رسیدن به سن بلوغ تمام علوم و فنون عربی را می‌آموزد و در ده‌سالگی شعر می‌سراید و اشعارش بسیار معروف است، او بعد از بیست سالگی تبحر خاصی را در تفسیر قرآن و فقاهت به دست می‌آورد و در سن بیست و یک سالگی توسط "قحرملک"، وزیر بهاءالدولۀ دیلمی، طی جشنی در حضور همه به سمت "نقیب الطالبین" تمام ممالک اسلامی، که در قلمروی حکومت بغداد بود، منصوب می‌شود. این مقام عالی‌ترین مقام بعد از خلافت و مخصوص شریف‌ترین و شایسته‌ترین اولاد علی (ع) بوده است. مشهورترین اثر سید رضی "نهج‌البلاغه" است که در آن مطالبی در باب فلسفۀ آفرینش، خداشناسی، معاد، مملکت‌داری، سیاست، فضایل اخلاقی، قوانین اجتماعی و... گردآوری کرده است. وی معتقد بود که تمام مطالب گردآوری شده در نهج‌البلاغه مربوط به گفته‌های حضرت علی (ع) است؛ اما عده‌ای از اهل سنت و اهل شیعه بنا بر دلایلی با نظر سید رضی مخالفت کرده‌اند. اهل سنت به دلیل ناراحتی‌ای که از بعضی از مطالب خطبۀ شقشقیه دارند این کتاب را نکوهش کرده‌اند و عده‌ای از اهل شیعه فقط به دلیل مطالبی که در مدح عمر در نهج‌البلاغه ذکر شده انتساب مطالب این کتاب را به حضرت علی (ع) رد کرده‌اند. در هر حال نهج‌البلاغه تنها کتابی است که در آن لطف تمدن جدید و سادگی و سختی زندگی قدیم یکجا جمع شده است. این کتاب شامل 242 خطبه، 78 مکتوب و رساله، 489 کلمۀ قصار است که سید رضی در قرن چهار (ه) گردآوری کرده و به رشتۀ تحریر درآورده است.