تبریز مهد صنعت چاپ در ایران

نگارنده با اشاره به پیشینه‌ی صنعت چاپ در تبریز به سال 1232 ه. ق، تبعات حاصلی از آن را نظیر پیدایش نهضت تحریم تنباکو، انقلاب مشروطیت و دیگر تحولات تاریخی از جمله تاسیس مدرسه، تئاتر و سینما معرفی می‌کند و از تاثیر این صنعت در خاور میانه، سخن به میان می‌آورد. هم‌چنین پیشگامان این صنعت و گونه‌های مختلف چاپ نظیر "باتیک"، "سربی"، و "سیلک" را برمی‌شمارد. گفتنی است، اولین ماشین که به دستور عباس میرزا نایب‌السلطنه و به همت میرزا زین‌العابدین تبریزی پدر صنعت چاپ ایران در محله‌ی ویجویه راه‌اندازی شد، از نوع سربی یا حروفی بود. میرزا جعفر تبریزی نیز موسس نخستین ماشین چاپ سنگی در تبریز بود. در این شیوه، هنرمندان خوش‌نویسی هم پا به عرصه‌ی وجود گذاشته و هنرنمایی کرده‌اند. چاپ ژلاتینی، علاوه بر نوع سربی و سنگی آن بوده و در یک شرایط خاص به صورت مخفی از سوی مبارزان راه آزادی به کار گرفته شده است. این صنعت همواره مورد حمایت آزادی‌خواهان و عدالت‌طلبان بوده است و در دوران انقلاب مشروطیت، چاپخانه‌های تبریز، نخستین هدف مستبدان بوده است.