اسنادی از قیام سی تیر 1331

بیست و دومین شماره از مجموعه کتاب های اسناد تاریخی منتشر شده مرکز اسناد ریاست جمهوری، حاوی اسناد این مرکز درباره حوادث منتهی به قیام سی تیر 1331 است که مواضع سیاسی احزاب، گروه ها و سازمان های سیاسی و رهبران و رجال سیاسی و دینی در حمایت از تداوم زمامداری دکتر محمد مصدق برای حفظ مصالح و منافع ملی و به ثمر نشستن نتایج نهضت ملی شدن صنعت نفت را نشان می دهد. قیام سی تیر نقطه عطفی در تاریخ مبارزات نهضت ملی شدن صنعت نفت و یکی از جنبش های سیاسی_ اجتماعی مهم تاریخ معاصر ایران است. پس از برگزاری انتخابات دوره هفدهم و افتتاح مجلس و بازگشت دکتر مصدق از دادگاه لاهه و در بحبوحه مبارزات نهضت ملی شدن صنعت نفت، با وجود اظهار تمایل اکثر نمایندگان مجلس شورای ملی به نخست وزیری مجدد دکتر مصدق، ناگهان وی از سمت خود استعفا داد. علت این امر کارشکنی های اقلیت مجلس تحت رهبری سید حسن امامی، عدم ابراز تمایل مجلس سنا به زمامداری دکتر مصدق و مخالفت محمدرضا پهلوی با سپردن پست وزارت جنگ به نخست وزیر بود. استعفای دکتر مصدق موجی از اعتراضات و اعتصابات و درگیری های خیابانی مردم با پلیس و قوای نظامی را در پی داشت که در روز سی ام تیر با پیروزی نهایی مردم و استعفای قوام و تجدید زمامداری دکتر مصدق به اوج خود رسید. اسنادی که در این مجموعه فراهم آمده، ابعاد مختلف این قیام و حماسه مردمی را نشان می دهد. اسناد این مجموعه در پنج بخش تنظیم و چاپ شده اند: 1 گزارش هایی از روند وقایع از روزهای 27 تا 31 تیر، به ویژه روز 30 تیر 1330. 2 اسناد به شهدا و مجروحینی اختصاص داده شده که در روز سی تیر در تهران یا شهرستان ها کشته یا مجروح شده اند. 3 بیانیه ها، اعلامیه ها و مراسم گرامی داشت سالروز حادثه سی تیر و مواضع و تحلیل گروه ها، احزاب، جریان های سیاسی و مذهبی و مقامات مختلف مملکتی درباره این قیام، 4 اسناد مربوط به متهمان نظامی حادثه سی ام تیر و عملکرد آنها در برابر قیام مردمی و تخلفاتشان در مقابله با مردم و اقوام به ضرب و جرح و کشتار آنان، 5 اسناد مربوط مطبوعات خارجی درباره بازتاب قیام مردمی ملت ایران در دفاع از زمامداری دکتر مصدق و ملی شدن صنعت نفت و شرکت گسترده آنان در تظاهرات خیابانی درمدت زمامداری چند روزه احمد قوام. در مجموع، کتاب حاوی 128 سند است که بسیاری از آنها بیش از یک برگ هستند. در صفحات پایانی عکس هایی از قیام سی تیر و مراسم سالگرد آن، سپس نمایه اسامی آمده است.