حکمرانان گیلان در عهد زندیه و قاجاریه

کتاب حاضر نگاهی است به تاریخ گیلان در دوره زندیه و قاجاریه، همچنین شرح احوال و اعمال حکمرانان گیلان در دوران یاد شده که در دو بخش تدوین شده است .بخش نخست خلاصه‌ای از رویدادهای مهم گیلان در دوره کریمخان و پس از او، همچنین در دوران یک یک پادشاهان قاجار، نیز حوادث گیلان در جریان مشروطیت، نهضت جنگل، حکومت جمهوری گیلان، کودتای بلشویکی، کودتای اسفند 1299، قدرت یافتن سردار سپه و سرانجام انقراض سلطنت قاجاریه است .بخش دوم شامل خلاصه احوال حکمرانان گیلان در عصر قاجاریه و زندیه است که با اشارات کوتاهی به نام و اصل و نسب آنها، حوادث سیاسی مهم زندگی، نحوه کسب قدرت و حکومت، اقدامات مهم دوران حکومت اولاد و بازماندگان، آثار و یادگارهای برجای گذاشته و سرنوشت و پایان زندگی آنها همراه شده است .شرح حال هر حاکم در فصلی مستقل و مجزا آمده است .مولف به‌زعم نگارنده، "براساس اطلاعات به دست آمده، طی 182سال، بین سنوات 1162تا 1344ه‌ ق حدود 91نفر بر گیلان حکومت کردند که از شرح احوال آنان اطلاعات ذیل قابل استخراج است .از این تعداد تنها هفده نفر گیلانی بودند ;شش نفر بعدها به مقام صدارت عظمی و رئیس الوزرایی و نخست وزیری رسیدند (الهیار خان آصف‌الدوله، محمد علی خان علاء‌السلطنه، میرزا حسین خان سپهسالار، میرزا احمد خان مشیرالسلطنه، محمد ولی خان سپهدار تنکابنی، سرتیپ فضل‌الله خان زاهدی) ;ده نفر از شاهزادگان قاجار بودند ;پنج نفر نایبانی را به جای خود در منطقه مستقر ساختند ;دوازده نفر به قتل رسیدند ; دو نفر با خودکشی به زندگی خود پایان دادند ;یک نفر بر اثر شدت سرما از پای در آمد ;بیشترین مدت حکمرانی مربوط به امیر هدایت‌الله خان فومنی بود که 28سال بر گیلان حکومت کرد ;کمترین مدت حکومت مربوط به امان‌الله خان بهاء‌الملک همدانی بود که چند روزی طول کشید ;بیشترین دفعات حکومت را صادق خان سردار معتمد داشت که شش مرتبه حکمران گیلان شد ."