طیران قلم: رساله‌ای از نخستین نماینده جمهوری آذربایجان قفقاز در ایران

"طیران قلم "رساله‌ای است به قلم "عادل خان زیاد خان اوف"، نخستین نماینده رسمی جمهوری آذربایجان در ایران، کشوری که پس از جنگ جهانی اول موجودیت و استقلال یافته بود اما استقلالش چندان نپایید و به زودی بر اثر انقلاب کمونیستی، در یک مجموعه کلی با عنوان جمهوری شوروی سوسیالیستی قرار گرفت .عادل خان نویسنده کتاب نواده جوادخان، آخرین حکمران گنجه، خود از طایفه قاجار بود ;از این رو نسبت به میراث مشترک کهن سرزمین‌های آذربایجان و ایران نگرشی یکسان داشت .رساله "طیران قلم "نخستین بار در سال 1310در مطبعه مجلس شورای ملی در تهران منتشر شده است .این رساله به مناسبت افتتاح مدرسه عالی فلاحت کرج و دیدار عادل خان از آن در مهر ماه 1308نوشته شده که تنها بخشی از آن به این موضوع یعنی بحث فلاحت اختصاص دارد .بخش اصلی و مهم رساله، بخش نخست آن است که در آن محیط زندگانی نویسنده و خاندان او در گنجه توصیف شده است .اهمیت مقاومت جواد خان (آخرین حکمران گنجه) در برابر سپاهیان سیسیانوف در خلال جنگ‌های ایران و روس، تلفیقی از اتحاد اسلام و وطن پرستی به منزله نوعی جهان بینی راهبردی و در کنار آن غم اندوهبار آوارگی و از دست رفتن استقلال وطن، از جمله نکاتی است که در این رساله به چشم می‌آید .افزون بر آن، نوعی حس مشترک و وابستگی فرهنگی و تاریخی نسبت به ایران در خلال مطالب مشاهده می‌شود .همچنین در کتاب، مقاله‌ای ضمیمه گشته که درباره ورود نمایندگان جمهوری آذربایجان به ایران است .(این مقاله در روزنامه رعد سال 1338ه‌.ق منتشر شده بود) .